Welfare Futures Recap: Eline Westra over universaliteit en inclusiviteit

Ongelijkheid en uitsluiting met een koloniale ondertoon

Westra ging onder meer in op het zogenoemde pensioengat: de structurele ongelijkheid in pensioenopbouw voor Surinaamse Nederlanders die voor hun migratie in Suriname werkten. Samen met Franca van der Horst analyseerde ze meer dan een eeuw aan parlementaire debatten en activisme over pensioenrechten van (voormalig) gekoloniseerde burgers.

Ze liet zien hoe het Nederlandse sociaal beleid, vanaf de grondwetswijziging in 1919, expliciet is ontworpen om koloniale ‘onderdanen’ uit te sluiten. Deze uitsluitingen werden zelden benoemd, terwijl racistische aannames over wie “bij Nederland hoort” en wie niet geïnstitutionaliseerd raakten. Ook het Statuut voor het Koninkrijk (1954), dat Surinaamse burgers formeel gelijke rechten gaf, bracht daarin geen verandering.

Hoewel er enige politieke erkenning kwam in de vorm van een eenmalige compensatie (maximaal €5000), blijft structurele ongelijkheid bestaan. Volgens Westra schieten dergelijke maatregelen tekort in het adresseren van de diepere, systematische ongelijkheden die voortkomen uit het koloniale verleden.

Zwart feministisch activisme: Ashanti

In haar archiefonderzoek belichtte Westra ook het werk van zwarte feministische collectieven zoals Ashanti (1980–1987), een zelforganisatie van Surinaams-Nederlandse vrouwen. Via eigen media kaartten zij armoede, racisme, woningnood en uitsluiting op de arbeidsmarkt aan, met bijzondere aandacht voor alleenstaande moeders.

Ashanti bekritiseerde het dominante gezinsmodel in sociaal beleid, dat model is gebaseerd op een heteronormatieve tweeverdienersnorm. Voor veel vrouwen in hun gemeenschap was dit model onrealistisch. Daarom eiste Ashanti onder andere toegankelijke kinderopvang om afhankelijkheid van bijstand en armoede te doorbreken.

Een schrijnend voorbeeld dat Westra aanhaalde is dat van de zogeheten ‘tandenborstelcontroles’: huisbezoeken om te checken of een partner in het huishouden verbleef. Ashanti wees op de racistische en normatieve aannames over gezinsvorming, die vooral vrouwen van kleur troffen.

Het activisme van Ashanti toont hoe intersectioneel feminisme sociaal beleid kritisch bevraagt en blootlegt hoe gender, ras en klasse samen ongelijke toegang tot sociale rechten produceren.

Moderne tijd, ouderwetse praktijken

Hoewel veel voorbeelden uit de jaren ’80 stammen, blijven de thema’s urgent. De toeslagenaffaire is een pijnlijk recent voorbeeld van hoe racialisering, bureaucratisch wantrouwen en uitsluiting samenkomen. Ook vandaag zijn moeders van kleur oververtegenwoordigd in armoedecijfers en blijft de pensioenongelijkheid bestaan.

Volgens Westra zijn dit geen incidenten, maar uitingen van structurele uitsluiting die vaak worden verhuld door politieke en maatschappelijke stiltes. Racisme wordt niet benoemd, maar genormaliseerd via impliciete aannames over wie wel en niet als volwaardig burger wordt gezien.

Dus, hoe verder?

Westra sloot af met een oproep aan onderzoekers van de verzorgingsstaat: wat doen wij met deze inzichten? Ze pleitte voor een onderzoeksethiek die actief zoekt naar afwezigheden in beleidsteksten en ruimte maakt voor activistische kennis.

Archieven van groepen als Ashanti bieden cruciale inzichten die in beleid en academie vaak ontbreken. Tegelijk roepen activistische materialen ethische vragen op: wie spreekt namens wie? Hoe vermijd je toe-eigening of schade bij het zichtbaar maken van gemarginaliseerde stemmen?

Door activistisch en historisch onderzoek serieus te nemen, kunnen we blinde vlekken in sociaal beleid blootleggen en bijdragen aan een rechtvaardigere verzorgingsstaat.